Złe tradycje skawińskich piwoszy

Browarnictwo istniało w naszym mieście od dawna. Już w XIV wieku miasto posiadało karczmę, a w XV w. słodownię. Opat tyniecki Hieronim Krzyżanowski, któremu miasto wiele zawdzięcza, w r. 1573 nadał Skawinie wyłączne prawa robienia i szynkowania piwa, nie tylko na terytorium miasta lecz i całego konwentu tynieckiego.

Ze Skawiny brano trunki do karczem Bukowa, Radziszowa, Woli Radziszowskiej, Rzozowa i Tyńca. Tenże opat darował miastu swój dom, mieszczący się prawdopodobnie na środku rynku, na ?ratusz? tj. mieszkanie burmistrza i jego urzędu. Na parterze lub podpiwniczeniu tego zapewne murowanego domu znajdowała się tzw. piwnica czyli lokal, w którym można było pokrzepić się tylko piwem i spotkać zawsze skore do wszystkiego towarzystwo. (WAP O/Wawel rps 314, 315).

Zarządzenie klasztoru z r. 1640 poświęca wiele uwagi skawińskiemu browarnictwu. Opat tyniecki poleca aby wyrabiano dobre piwo i regularnie opłacano podatek tzw. ?czopowe?: istnieje dokładny zapis: ?dochodzą skargi na browar skawiński, że nie płacą do rejestru i piwo złe robią i ze słodów lada ? jakich. Przeto opaci dają nakaz, aby od dziś wójt nikomu kluczy do browaru nie dawał, pod karą 10-ciu grzywien. Piwo należy najpierw prezentować urzędowi. Panowie radni winni doglądać browaru, ażeby słody były dobre do piwa zalewania przeznaczone. Kramarze mają mieć pomierzone tak garnce jak i kwarty. Wójt, rada i przysiężnicy mają na czas posiedzeń nie być pijani, a dekreta uchwalone po pijanemu żadnego prawa nie mogą mieć…? (Rks Bibl. Jagiell. Nr 246). Ten nakaz zachowania trzeźwości bodaj na czas posiedzeń świadczy o tym, iż ojcowie miasta z zapałem zaiste godnym lepszej sprawy popierali miejscową produkcję wytrwale i konsekwentnie…

Jak dalece szynkowanie trunków było ważne w życiu miasta, świadczy fakt, że przyjmowani do cechów uczniowie obowiązani byli oddawać wpisowe 1/2 antałka piwa oraz 1/2 garnca grzałki.
Opłata od szynkowanych trunków ? czopowe uiszczana była do Krakowa. W wieku XVIII dawne prawo propinacji miasta Skawiny organizowane jest na rzecz dworu radziszowskiego.

Miasto szynkowało przede wszystkim piwo i gorzałkę. W r. 1640 wyrabiano również miód, lecz wkrótce zaniechano tej produkcji. Opłaty od win nie były ustanawiane, dopiero w r. 1791 miasto miało płacić po 30 gr od wina austriackiego. Znane jest w r. 1724 nazwisko piwowara Szymona Brożka, w r. 1757 Kazimierz Borkowski jest właścicielem browaru (słodowni) skawińskiego.
Browar został wybudowany w mieście w 1573 r. Budynek tego browaru rozpadł się w poł. XVIII w. zapewne za starości, a na nowy miasto nie posiadało wówczas funduszy. Dopiero w 1791 r. mieszczanie skawińscy wystąpili z wnioskiem do władz austriackich ? jednak dekret z 1 II 1793 r. zabronił budowy browaru w Skawinie.

Opinia o jakości piwa była w XVIII w. niedobra, stąd chyba powyższy zakaz. Mieszczanie więc ?własnym pomysłem? warzyli piwo i pędzili gorzałkę lub też zaopatrywał się w okolicy np. w Radziszowie, gdzie pierwotnie Czesi Albin Kolloross i Aleksander Heilpern założyli browar w 1883 r. Albin Kolloros w 1895 r. przeniósł browar do Skawiny.

Browar w Skawinie założył w 1895 roku Albin Kolloross, jako browar parowy ze słodownią klepiskową. Zakład napędzany był maszyną parową o mocy 10 koni mechanicznych, a jego warzelnia wyposażona była w kocioł z bezpośrednim paleniskiem. Piwnice chłodzone były lodem naturalnym. W pierwszych latach produkcja browaru jak na dzisiejsze warunki była niewielka. W 1896 roku zatrudniony przez Kollorossa mistrz piwowarski Franciszek Langer wyprodukował 1200 hl piwa. W 1902 roku właścicielem został Michał Nalęcz Łążyński, który zatrudniał już 18 osób i posiadał skład piwa w Krakowie przy ulicy św. Marka 21.

Kolejnym właścicielem od roku 1906/07 był Aleksander Heilpern, który oprócz browaru posiadał również handel drzewem w Wilczej Woli. Nazwa przedsiębiorstwa brzmiała ?Browar parowy i fabryka słodu Aleksander Heilpern w Skawinie oraz handel drzewem w Wilczej Woli?. Pan Heilpern zatrudnił nowego mistrza piwowarskiego, którym był Jan Skrejovsky. Między 1908, a 1911 rokiem zakupiono nową maszynę parową o mocy 16 koni mechanicznych. Od 1911 roku właścicielem oraz dyrektorem technicznym był Aleksander Heilpern, sprzedażą piwa zajmował się Dr. Maksymilian Heilpern, natomiast jego produkcją mistrz piwowarski J. Ezer.

W 1912/13 roku Aleksander Heilpern wszedł w spółkę z braćmi Abrahamem i Mojżeszem Englard. Nazwa zakładu zmieniła się na ?Przedsiębiorstwo browarniane i fabryka słodu Aleksander Heilpern i Spółka w Skawinie?. Prawdopodobnie w tej konstelacji browar istniał aż do zamknięcia w 1925 roku. Browar produkował piwa jasne i ciemne o zawartości ekstraktu 10%-16%.
Autor: Andrzej Urbanek Euckenweg 19, 90471 Nürnberg]

Od roku 1926 na terenie Skawiny działał Browar Parowy Aleksandra Heilperna. W latach 1937-1939 roku dr. Maksymilian Heilpern produkował w nim piwo. Rozpoczęcie wojny zakończyło ostatecznie działania browarnicze w Skawinie.

Barbara Nawrot, opracowanie Muzeum Regionalne